IĞDIR İLİ KARAKOYUNLU İLÇESİ
KARAKOYUNLU RESİMLERİ
KARAKOYUNLU FOTOĞRAFLARI
KARAKOYUNLU TARİH
KARAKOYUNLU TANITIM
KARAKOYUNLU
IĞDIR KARAKOYUNLU
KARAKOYUNLU İLÇE TANITIM
KARAKOYUNLU RESİMLERİ
KARAKOYUNLU FOTOĞRAFLARI
KARAKOYUNLU TARİH
KARAKOYUNLU TANITIM
KARAKOYUNLU
IĞDIR KARAKOYUNLU
KARAKOYUNLU İLÇE TANITIM
KARAKOYUNLU İLÇE TARİH
Güzel Iğdır'ımızın şirin ilçelerinden biri olan Karakoyunlu, yörenin en eski yerleşim yerlerinden biridir. Bu bölgede ilk yerleşimlerin Paleolitik dönemde olduğu yapılan araştırmalarla ortaya konmuştur.
Karakoyunlu ve çevresinde yazılı döneme Urartular döneminde (MÖ.900-MÖ.600) geçmiştir.
Çeşitli kavimlerin özellikle de Kimmer ve Sakaların saldırılarıyla siyasi varlıkları sona eren Urartulardan sonra MÖ. Vl. Yy. da bir süre Medlerin egemenliğinde kalan Karakoyunlu, kısa bir süre sonra Persler tarafından ele geçirildi. Sonraki dönemlerde ise yöreye;
Makedonya, Selokit, Araks Krallığı, Roma Arsaklı ve Sasaniler egemen oldular. Halife Hz. Ömer döneminde Nihavent Savaşı ile Araplara bağlanan Karakoyunlu ve çevresi bundan sonra Dört Halife Dönemi, Emeviler ve Abbasiler dönemlerinde Araplar ile Bizanslılar arasında sürekli mücadele alanı haline geldi.
Bu çatışmalar sırasında yöre bazen Arapların bazen de Bizanslıların eline geçti. Bu durum 1064 yılında Büyük Selçuklu Sultanı Alparslan'ın bölgeyi ele geçirmesine kadar devam etti.
1227 yılından itibaren yöreye Harzemşahlar hâkim olmaya başladılar. Bu dönemde Kayı Boyu'nun bölgeye gelip kışladıklarını ve Ertuğrul Gazi'nin liderliğinde Anadolu içlerine doğru ilerlediklerini görmekteyiz. Hatta Osmanlı tarihçilerinin büyük çoğunluğu Osmanlı Devleti'nin kurucusu olan Osman Gazi'nin bu yörede dünyaya geldiğini belirtmektedir.
Karakoyunlu ve çevresi 1239'da Moğolların,1256'da Altın Ordu Devleti'nin yönetimine geçti. Daha sonra Celayirliler Azerbaycan ve Nahçivan ile birlikte Karakoyunlu' ya da hâkim oldular. Celayirliler' den sonra yöre 1380 yılında Karakoyunlular' ın hâkimiyet sahasına girmiştir. İlçenin isminin bu devletten aldığı tahmin edilmektedir. Timur' un Anadolu' ya girmesiyle Timur imparatorluğuna bağlanan yöre Timur'un 1405 yılında ölümü üzerine yeniden Karakoyunlu' ların hakimiyetine girdi ve yaklaşık 62 yıl bu devletin idaresinde kaldı(1406-1468). Bu gün ilçe merkezi ve köylerindeki
mezarlıklarda bulunan koç-koyun heykelli mezar taşları onlardan kalmıştır.
1453 yılında Akkoyunlu tahtına Uzun Hasan'nın geçmesiyle yörede siyasi dengeler değişmeye başlamıştır. 1467 de Kara koyunlu devleti Ak koyunlular tarafından yıkılınca Karakoyunlu ve çevresi Akkoyunlulara geçti, ancak Akkoyunluların bir süre sonra
Osmanlılarla çatışmaya girmesi kendi sonlarını hazırlamış ve 1473 tarihli Otlukbeli Savaşı'nda Osmanlı hükümdarı Fatih Sultan Mehmet' e yenilen Uzun Hasan'ın ölümü üzerine Akkoyunlular kısa sürede yıkılmıştır ve yörede Şii Safavi devleti güçlenmeye başlanmıştır.
Şah İsmail bölgede etkin bir Şii propagandası başlatmış ve halkın büyük çoğunluğunu kendi mezhebine çekmeyi başarmıştır. Ancak Safeviler 1514 Çaldıran ovasında Osmanlılara yenilmiş ve bölgede kısa sürede olsa çekilmişlerdir. Ancak Yavuz Sultan Selim' in İstanbul' a dönmesinden sonra Safeviler yeniden yöreye sahip oldular. Karakoyunlu ve çevresi kesin olarak Kanuni Sultan Süleyman döneminde 1534 tarihli İran seferi ile Osmanlılara katılmıştır.
Kanuni, Safeviler'in yörede çıkardığı kargaşa nedeniyle 1548 ve 1553 de olmak üzere iki kez daha İran seferine çıkmak zorunda kaldı. Osmanlılarla Safeviler arasında aralıklarla 37 yıl süren savaş, 1555 yılında imzalana Amasya antlaşmasıyla sona erdi.
Amasya antlaşmasının 1578 de bozulması üzerine dönemin Osmanlı padişahı 3. Murat İran'daki taht kavgalarından yararlanmak üzere sefere çıktı. Bu sefer 1590 da yapılan "Ferhat Paşa Anlaşmasıyla" yerini geçici bir barış dönemine bıraktı. Bu barış dönemi 1603 de İran Şahı Şah 1. Abbas'ın yöreye saldırmasıyla yeniden bozuldu. 1612 de İran'ın barış talebinde bulunması üzerine iki taraf arasında "Nasuh Paşa Anlaşması" imzalandı. Yapılan anlaşma üç yıl yürürlükte kaldı 1615 de iki devlet yeniden savaşa başladı Osmanlı orduları bu savaşlar sırasında kesin bir netice alamadı ve 1618 de Serav anlaşması imzalandı. Bu anlaşmada fazla sürmedi.1622' de savaşlar yeniden başladı ve 1639 yılına kadar devam etti. 4. Murat döneminde ise İran'a yeniden sefer düzenlendi ve bu sefer sonucunda da 1639 tarihli "Kasr-ı Şirin Antlaşması" yapıldı. Bu antlaşma ile birlikte Karakoyunlu ve çevresinde 95 yıl sürecek barış dönemi başladı.
Osmanlı İran ilişkileri 1722 de yeniden bozuldu Osmanlı devletinin İran' da çıkan iç karışıklıktan istifade etmek amacıyla doğuya asker sevk etmesi üzerine savaşlar yeniden başladı. Bu savaşlar sonrasında da iki devlet arasında "İstanbul Antlaşması" yapıldı. 1732' de bu antlaşma "Ahmet Paşa Antlaşması" adı altında yenilendi. Ahmet Paşa Anlaşması'nı tanımadığını belirten İran Şahı Nadir Han Osmanlı devletine şartlı barış talebinde bulundu. Nadir Han'ın Şahlığının tanınması yönündeki talebi Osmanlılarca kabul edildi ve Osmanlı İran savaşları durdu. 1736' da Nadir Şah kendisini İran Şahı ilan etti.
Ardından bir yıl sonra 1737 tarihli İstanbul antlaşması ile Sürmeli Çukurunu ele geçirdi. Bununla da yetinmeyen Nadir Şah Osmanlı topraklarına saldırdı. Böylece yeniden Osmanlı İran savaşları başladı ve üç yıl sürdü. Ancak 1746 da Kasr-ı Şirin antlaşması esas alınarak iki devlet arasında yeni bir antlaşma yapıldı. Yeniden Karakoyunlu ve çevresi Osmanlı hâkimiyetine geçti.
Bu tarihten sonra İran ile Osmanlılar arasındaki savaş Türk-Kaçar Hanedanı zamanında oldu. Ancak sınırlar üzerinde önemli bir değişiklik yapılmadı (1821–1823).
1823' deki son İran saldırısından sonra Karakoyunlu ve çevresi bu kez de Rus istilasına uğradı. Rus kuvvetleri 1828' de Aras Nehri'ni geçerek yöreyi işgal ettiler. Ancak 1829' da imzalanan "Edirne Antlaşması" gereğince burasını boşalttılar. Bu tarihten sonrada
(1855) , birkaç kez daha Rus istilasına uğrayan Karakoyunlu 3 Mart 1878 tarihli "Ayestefanos Antlaşması" ile kesin olarak Ruslara bırakıldı. Böylece Karakoyunlu, Iğdır, Aralık ve Tuzluca için, 1918' de Rusya ile imzalanacak olan "Brest Litovks Antlaşması"na kadar "40 Yıllık Kara Günler" başlamış oldu. Bu antlaşmadan sonra Türk kuvvetleri, 20 Mayıs 1918 de Karakoyunlu ve çevresini ele geçirdiler. Bu sevinçli dönem çok uzun süreli olmadı ve 30 ekim 1918 tarihinde ihtilaf devletleri ile imzalanan "Mondros Mütarekesi" gereğince Türk ordusu yöreden çekilince Karakoyunlu Ermenilerce işgal edilecektir.
"Mondros Mütarekesi"nden sonra bölgenin Türk Askeri"nden arındırılacağı haberi Karakoyunlu, Iğdır, Aralık ve Tuzluca halkını harekete geçirdi. Vakit geçirmeden Kamerli kasabasında toplanan Türk ve Müslüman halkın temsilcileri yapılan uzun görüşmelerden sonra bir hükümet kurulmasına karar verdiler. Böylece Iğdır merkez olmak üzere 3 Kasım 1918' de "Aras Türk Hükümeti" kuruldu. Bu hükümetin kurulması ile birlikte yöre halkı Ermenilere karşı hızlı bir şekilde silahlanmaya başladı. Aralık, Karakoyunlu, Iğdır ve Tuzluca da gönüllü siviller Ermenilere karşı kahramanca direndiler.
Bu gelişmeler üzerine doğu cephesi harekâtı 12 Kasım da yeniden başladı. Kazım Karabekir' e bağlı birlikler hızla ilerleyerek, 14 Kasım 1920 de Karakoyunlu ve çevresine girdiler. Bu durum karşısında Ermenistan barış isteğinde bulundu. Nihayet, 2 Aralık 1920' de Türkiye ile Ermenistan arasında yapılan "Gümrü Antlaşması" ile Karakoyunlu ve çevresi Anavatan'a kavuşmuş oldu.
Karakoyunlu İlçesi 1972 yılına kadar Iğdır'a bağlı bir köy durumunda iken bu tarihte belediyelik, 1992'de de 3806 sayılı kanunla "İlçe" yapılarak, Iğdır İli'ne bağlanmıştır. 1993 yılında da "Taşburun" Köyü belde yapılarak Karakoyunlu İlçesi'ne bağlanmıştır.
Iğdır'a 14 Km'lik mesafede bulunan İlçe'nin, biri merkez belediyesi, diğeri Taşburun Belediyesi olmak üzere iki belediyesi, 13 köyü ve 7 mezrası bulunmaktadır. İlçe'nin doğusunda Aralık İlçesi, batısında Iğdır İli, güneyinde Ağrı Dağı, kuzeyinde Aras Nehri ve Ermenistan bulunmaktadır. İlçe'nin tamamı ovaya kurulmuş olup rakımı 850 m. civarındadır. Yüzey şekli düz ve tarıma elverişlidir. Ayrıca, Ağrı Dağı eteklerinde yaylacılık büyük önem taşımaktadır.
Karakoyunlu İlçesi kültürel değerler bakımından da zengin sayılabilecek bir konumdadır. Türk Kültürü'nde önemli bir yer tutan koç ve koyun heykelleri İlçe'nin kültür değerlerinin başında gelmektedir. Bu heykellere bilhassa Tarihi Karakoyunlu Mezarlığı'nda rastlamak mümkündür. Çoğunun koç ve koyun heykeli olmasına karşılık zaman zaman deve heykellerine de rastlanmaktadır. Bu heykellerin bir kısmının MÖ 7. ve 2. yy'lar arasında Iğdır ve çevresinde hüküm süren Sakalar (İskit), bir kısmının ise 14.yy'da yine aynı bölgede medeniyet kurmuş olan Karakoyunlu Devleti tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir. Bu devletlerin hâkim olduğu diğer alanlarda da aynı türden heykellerin varlığı bu düşünceyi kuvvetlendirmektedir. Heykeller adeta üzerinde bulunduğu mezardaki kişinin künyesi gibidir
Bu heykellere bakarak ölen kişi hakkında birçok bilgiye ulaşmak mümkündür. Ölen kişi erkek ise üzerine koç, kadınsa üzerine koyun heykeli dikilirdi. Heykellerin üzerlerine değişik motiflerin çizildiği de tespit edilen unsurlar arasındadır. Figürlü, motifli ve kabartmalı olanların olmayanlara göre daha varlıklı ve soylu, aynı zamanda da yiğit bir kişi olduğunu ifade ettiği bilinmektedir. Tek başına kitabesiz, figürsüz ve kabarmasız bir koç-koyun heykelinin "alperenliği", üzerinde "saz" figürü olan bir heykel ise mezardaki şahsın aynı zamanda iyi bir saz çaldığına yani ozan olduğuna işaret etmektedir.
Tarihi mezarlıkta bulunan koç ve koyun heykellerini görmek için her yıl 1000'in üzerinde yerli ve yabancı turist tarafından İlçemiz ziyaret edilmektedir. Bu sayı her geçen yıl artarak devam etmektedir.
KAYNAKLAR:
Veli ORKUN-Sürmeli Çukuru-Iğdır Tarihi ve Coğrafyası
Kayıkçı Kul Mustafa-Genç Osman Destanı
İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI-Osmanlı Tarihi
KARAKOYUNLU İLÇE COĞRAFYA
Karakoyunlu; yer küremizin 44.02 doğu Boylamı ile 39.56 Kuzey enlem dairelerinin kesiştiği kısımda bulunan Iğdır ilinin küçük bir ilçesidir.
Doğusu Aralık ilçemiz, Kuzeyi Aras ötesinde Ermenistan, Batısı Iğdır il merkez köyleri, Güneyi ise Korhan(Iğdır Kalesi) aşıldıktan sonra Büyük Ağrı Dağı'nın ığdıra bakan yamaçları ile sınırlıdır.
Karakoyunlunun kullanışlı toprakları, Iğdır ovasının ortalarında yer alan düzlüktür. 850 m. Den 800m. ye Güneyden-Doğuya %0-2 meyillidir. Burada ağrı Dağından ilerleyen damarlar Taşburun ve Karakoyunluya iner.
Karakoyunlu İlçesinin ova kesimi kâmilen topraklarla örtülü genç birikintiler üzerindedir. Güneydeki İlçe alanının yarısına yakın, KİRE denen taşlık, kayalık yükseltiler kullanışsızdır. Ziraat yapılamaz. Bazı yerlerinde hayvan otlatılmaktadır. Güneyden yükseğe çıkılınca Büyük Ağrı Dağı eteklerindeki KORHAN (Iğdır kalesi/Korganı) yeşillikler oluşturan yayladır. Buradan aşiretler göçebe olarak faydalanır. Geniş çayırları biçerek yem elde ederler.
Ovadaki topraklar ise Ağrı Dağının infilakından artan lav tüfü , bazaltlarla örtülmüştür. Aras ırmağının taşıdığı alüvyonlar bu bazaltların üstünü kapatmış, 150m.-200m. teşkil etmiştir.
KARAKOYUNLU İLÇE AKARSULAR
AKARSULAR
Aras:
Bingöl Dağları ile Pasinlerden aşıp gelen Aras, zenginlik, varlık dağıtmaktadır. Onun suladığı topraklardan göz doyurucu verim alınır.
Uzunluğu 1059 km olan Arasın 548 km si Türkiye' dedir. Iğdır iline girdiğinde Dil ucunda sınırımızı terk edinceye dek 165 km uzunluk teşkil eder.
Aras; karlı, yağmurlu karmaşık rejime sahiptir. Düzensizdir. Yıllık su harcaması 2060.411x10 m³ tür. İlkbaharda çok su taşır. Bu sırada sıcakların aniden düşmesi, yağmurların artması sel baskınlarına sebep olur. Taşkın zamanlarında 1024 m³/sn olan suyun yaz kuraklığında 5,4 m³/sn ye düştüğü de görülmüştür.
Nisan 180-200 m³/sn Mayıs 100-140 m³/sn olan Aras, Ağustos-Temmuzda 20-25 m³/sn su akıtır.
Aras'tan tarla suyu, içme ve temizlik için faydalanılır.
Karasu:
Bulakbaşı ve İslamköyden doğan Karasu, bir anda genişler. Çevresinde kamışlar boy atar. Sazlıklar meydana gelir. Aralık ilçemize ilerler. Önceleri bu sularla Aralık'ta çeltik ekimi yapılırdı. Şimdi ise kullanışsızdır.
Yer Altı Suları:
2,5-3 m den 15 m ye dek kazılarak kuyu suyu eldi edilirdi. Bu gün sondaj aracılığı ile içme suları elde edilmektedir. Bunlardan Koçkıran köyünde sürekli akan kuyu suyu elde edilmiştir.
KARAKOYUNLU İLÇE İKLİM
İKLİMİ:
Ovada iklim mutedildir. Doğu Anadoludan farklı olduğu için pamuk yetiştirilmektedir. Mikro-klima karakteri gösterdiğinden yazlar sıcak, kışlar ılık geçer. En düşük ısı (Şubat:-20) en yüksek (Ağustos:+40) derecedir. Kış şiddeti 30 gündür. Tropik günlerin sayısı 83'tür. Bilhassa Güneybatı yönden esen rüzgar egemenliğini gösterir. En hızlı rüzgar SW yönünden eser. Ortalama nem %66 dır. Yağış azdır. Çoklukla yağmur olarak yağan yağış, yaz ve kış sürer. 15 Nisan ile 15 Ekim arası 133 mm yağış düşer. Ortalama 256 mm dir.
Korhan (Iğdır kalesi) a-Karakoyunlu güneyinden yaya, at yada hayvanlarla çıkılırdı. Şimdi Iğdır Doğubayazıt yolu (12 km) ile çıkılır.
KARAKOYUNLU İLÇE EKONOMİ
TARIM:
İlçemiz Iğdır ovasında yer alması nedeniyle toprakları genel olarak kullanışlı ve verimlidir. Yalnız İlçemizin güney kesimleri “kire” denilen taşlık, kayalık yükseltiler nedeniyle kullanışsızdır.
İlçemizde tarıma elverişli arazilerde yaygın olarak Şekerpancarı, Buğday, Karpuz, Elma, Kaysı, Erik, Domates ve Salatalık olmak üzere çeşitli meyve sebze ve tahıl ürünleri yetiştirilmektedir.
Çiftçi Ailesi Sayısı; 2753
Arazi durumu: Ekilebilir alan 80.269 dekar, çayırlık alan 15. 000 dekar, ovalık alan 133,00 dekar, dağlık alan 121.100 dekar (doğal meralar)
Suni mera çalışması Taşburun Beldesi 5.600 dekardır.
KARAKOYUNLU CAMİ
KARAKOYUNLU İLÇE HAYVANCILIK
HAYVANCILIK:
İlçemizde büyük ve küçükbaş hayvancılık yapılmakta olup,ilçe ekonomisinde çok önemli bir yer tutmaktadır.İlçemizde hayvancılığın geliştirilmesi amacıyla İlçe Merkezinde,Taşburun Beldesinde ve Zülfikar köyünde olmak üzere 3 Adet Kooperatif kurulmuş olup bunlardan sadece Taşburun Kooperatifimiz aktif durumdadır.
İlçemizdeki hayvan sayısı yaklaşık olarak şöyledir.
BÜYÜKBAŞ HAYVAN SAYISI
9.337
KÜÇÜKBAŞ HAYVAN SAYISI
69,000
Tarım Müdürlüğünce diğer teknik ve sağlık hizmetleri çalışmaları şöyledir:
— Bitki Koruma Faaliyetleri, Hayvan Sağlığı Hizmetleri, Çiftçi Eğitim Çalışmaları, Destekleme Hizmetleri, Kontrol Hizmetleri.
KARAKOYUNLU İLÇE SANAYİ
SANAYİ:
İlçemizde 1 tane merkezde, 1tanede Taşburun beldesinde olmak üzere toplam 2 tane Un Fabrikası, Zülfikar köyünde 1 tane faal olmayan Yem Fabrikası yine ilçe merkezinde olmak üzere 1tane Bisküvi Fabrikası ve 1 tane de Antrepo bulunmaktadır.
YERLEŞİM BİRİMLERİ
NÜFUS • OKUL • YOL • MERKEZE UZAKLIK DURUMLARI
YERLEŞİM YERİNİN ADI
km
KARAKOYUNLU İLÇE NÜFUS
NÜFUS DURUMU*
YOL DURUMU
OKUL DURUMU
SAĞLIK HİZMETLERİ
İÇME SUYU
KÖY KONAĞI DURUMU
Merkez
0
2 649
Asfalt
Orta ve
İlköğretim
1 Sağlık Ocağı
İçme suyu şebekesi var
Aktaş
7
501
Asfalt
İlköğretim okulu 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi var,
Yapım aşamasında
Kacerdoğanşalı
7
757
Asfalt
İlköğretim okulu 1 ve 2. kademe
bir vekil hemşire
İçme suyu şebekesi var
Köy Konağı var,
Bulakbaşı
11
1244
Asfalt
İlköğretim okulu 1 ve 2. kademe
-
İçme suyu şebekesi hattı bozuk
Köy Konağı var
Bayatdoğanşalı
5
316
Asfalt
İlköğretim okulu 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi var
Köy Konağı Yapım aşamasında
Şıracı
6
278
Asfalt
İlköğretim okulu 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi evlere çekilmemiş
-
a) Seferkulu
5
85
Stabilize
Taşımalı
Zülfikar İÖO
İçme suyu şebekesi var
-
Gökçeli
4
194
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
İçme suyu şebekesi var
Köy Konağı Var,
Zülfikar
4
331
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi var
yapım aşamasında
a) Göl Mezrası
6
396
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi var
-
Mürşitali
10
1391
Asfalt
İlköğretim 1 ve 2. kademe
Vekil hemşiresi var,
İçme suyu şebekesi var, elektrik borcu var
-
a) Hüseyinkent
10
479
Asfalt
Murşitali İÖO
Yok
İçme suyu şebekesi var
-
A. Alican Merkez
12
374
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi var
-
a) Orta Mahalle
7
217
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
1 Sağlık evi
İçme suyu şebekesi var
-
Y.Alican
12
552
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi var
-
Koçkıran
14
662
Asfalt
İlköğretim 1 ve 2. kademe
1 Sağlık evi
İçme suyu şebekesi var
Köy Konağı Var
Bekirhanlı
16
515
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi hattında patlaklık var
-
Kerimbeyli
14
1088
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
İçme suyu şebekesi hattında patlaklık var, abonesi yok
-
Yazlık
8
350
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
Gürgüre grubuna dahil
Yapım aşamasında
Taşburun
Belde Muhtarlığı
5
1384
Asfalt
İlköğretim 1. ve 2. kademe
1 Sağlık ocağı
İçme suyu şebekesi var
-
Cennetabat
Mahallesi
12
306
Asfalt
İlköğretim 1 kademe
1 Sağlık evi
İçme suyu şebekesi var
-
a) İslamköy
Mahallesi
10
496
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
Gürgüre grubuna dahil
KARAKOYUNLU İLÇE KÖY VE BELDELERİ
Güzel Iğdır'ımızın şirin ilçelerinden biri olan Karakoyunlu, yörenin en eski yerleşim yerlerinden biridir. Bu bölgede ilk yerleşimlerin Paleolitik dönemde olduğu yapılan araştırmalarla ortaya konmuştur.
Çeşitli kavimlerin özellikle de Kimmer ve Sakaların saldırılarıyla siyasi varlıkları sona eren Urartulardan sonra MÖ. Vl. Yy. da bir süre Medlerin egemenliğinde kalan Karakoyunlu, kısa bir süre sonra Persler tarafından ele geçirildi. Sonraki dönemlerde ise yöreye;
Bu çatışmalar sırasında yöre bazen Arapların bazen de Bizanslıların eline geçti. Bu durum 1064 yılında Büyük Selçuklu Sultanı Alparslan'ın bölgeyi ele geçirmesine kadar devam etti.
1227 yılından itibaren yöreye Harzemşahlar hâkim olmaya başladılar. Bu dönemde Kayı Boyu'nun bölgeye gelip kışladıklarını ve Ertuğrul Gazi'nin liderliğinde Anadolu içlerine doğru ilerlediklerini görmekteyiz. Hatta Osmanlı tarihçilerinin büyük çoğunluğu Osmanlı Devleti'nin kurucusu olan Osman Gazi'nin bu yörede dünyaya geldiğini belirtmektedir.
Karakoyunlu ve çevresi 1239'da Moğolların,1256'da Altın Ordu Devleti'nin yönetimine geçti. Daha sonra Celayirliler Azerbaycan ve Nahçivan ile birlikte Karakoyunlu' ya da hâkim oldular. Celayirliler' den sonra yöre 1380 yılında Karakoyunlular' ın hâkimiyet sahasına girmiştir. İlçenin isminin bu devletten aldığı tahmin edilmektedir. Timur' un Anadolu' ya girmesiyle Timur imparatorluğuna bağlanan yöre Timur'un 1405 yılında ölümü üzerine yeniden Karakoyunlu' ların hakimiyetine girdi ve yaklaşık 62 yıl bu devletin idaresinde kaldı(1406-1468). Bu gün ilçe merkezi ve köylerindeki
mezarlıklarda bulunan koç-koyun heykelli mezar taşları onlardan kalmıştır.
1453 yılında Akkoyunlu tahtına Uzun Hasan'nın geçmesiyle yörede siyasi dengeler değişmeye başlamıştır. 1467 de Kara koyunlu devleti Ak koyunlular tarafından yıkılınca Karakoyunlu ve çevresi Akkoyunlulara geçti, ancak Akkoyunluların bir süre sonra
Osmanlılarla çatışmaya girmesi kendi sonlarını hazırlamış ve 1473 tarihli Otlukbeli Savaşı'nda Osmanlı hükümdarı Fatih Sultan Mehmet' e yenilen Uzun Hasan'ın ölümü üzerine Akkoyunlular kısa sürede yıkılmıştır ve yörede Şii Safavi devleti güçlenmeye başlanmıştır.
Şah İsmail bölgede etkin bir Şii propagandası başlatmış ve halkın büyük çoğunluğunu kendi mezhebine çekmeyi başarmıştır. Ancak Safeviler 1514 Çaldıran ovasında Osmanlılara yenilmiş ve bölgede kısa sürede olsa çekilmişlerdir. Ancak Yavuz Sultan Selim' in İstanbul' a dönmesinden sonra Safeviler yeniden yöreye sahip oldular. Karakoyunlu ve çevresi kesin olarak Kanuni Sultan Süleyman döneminde 1534 tarihli İran seferi ile Osmanlılara katılmıştır.
Kanuni, Safeviler'in yörede çıkardığı kargaşa nedeniyle 1548 ve 1553 de olmak üzere iki kez daha İran seferine çıkmak zorunda kaldı. Osmanlılarla Safeviler arasında aralıklarla 37 yıl süren savaş, 1555 yılında imzalana Amasya antlaşmasıyla sona erdi.
Amasya antlaşmasının 1578 de bozulması üzerine dönemin Osmanlı padişahı 3. Murat İran'daki taht kavgalarından yararlanmak üzere sefere çıktı. Bu sefer 1590 da yapılan "Ferhat Paşa Anlaşmasıyla" yerini geçici bir barış dönemine bıraktı. Bu barış dönemi 1603 de İran Şahı Şah 1. Abbas'ın yöreye saldırmasıyla yeniden bozuldu. 1612 de İran'ın barış talebinde bulunması üzerine iki taraf arasında "Nasuh Paşa Anlaşması" imzalandı. Yapılan anlaşma üç yıl yürürlükte kaldı 1615 de iki devlet yeniden savaşa başladı Osmanlı orduları bu savaşlar sırasında kesin bir netice alamadı ve 1618 de Serav anlaşması imzalandı. Bu anlaşmada fazla sürmedi.1622' de savaşlar yeniden başladı ve 1639 yılına kadar devam etti. 4. Murat döneminde ise İran'a yeniden sefer düzenlendi ve bu sefer sonucunda da 1639 tarihli "Kasr-ı Şirin Antlaşması" yapıldı. Bu antlaşma ile birlikte Karakoyunlu ve çevresinde 95 yıl sürecek barış dönemi başladı.
Osmanlı İran ilişkileri 1722 de yeniden bozuldu Osmanlı devletinin İran' da çıkan iç karışıklıktan istifade etmek amacıyla doğuya asker sevk etmesi üzerine savaşlar yeniden başladı. Bu savaşlar sonrasında da iki devlet arasında "İstanbul Antlaşması" yapıldı. 1732' de bu antlaşma "Ahmet Paşa Antlaşması" adı altında yenilendi. Ahmet Paşa Anlaşması'nı tanımadığını belirten İran Şahı Nadir Han Osmanlı devletine şartlı barış talebinde bulundu. Nadir Han'ın Şahlığının tanınması yönündeki talebi Osmanlılarca kabul edildi ve Osmanlı İran savaşları durdu. 1736' da Nadir Şah kendisini İran Şahı ilan etti.
Ardından bir yıl sonra 1737 tarihli İstanbul antlaşması ile Sürmeli Çukurunu ele geçirdi. Bununla da yetinmeyen Nadir Şah Osmanlı topraklarına saldırdı. Böylece yeniden Osmanlı İran savaşları başladı ve üç yıl sürdü. Ancak 1746 da Kasr-ı Şirin antlaşması esas alınarak iki devlet arasında yeni bir antlaşma yapıldı. Yeniden Karakoyunlu ve çevresi Osmanlı hâkimiyetine geçti.
Bu tarihten sonra İran ile Osmanlılar arasındaki savaş Türk-Kaçar Hanedanı zamanında oldu. Ancak sınırlar üzerinde önemli bir değişiklik yapılmadı (1821–1823).
1823' deki son İran saldırısından sonra Karakoyunlu ve çevresi bu kez de Rus istilasına uğradı. Rus kuvvetleri 1828' de Aras Nehri'ni geçerek yöreyi işgal ettiler. Ancak 1829' da imzalanan "Edirne Antlaşması" gereğince burasını boşalttılar. Bu tarihten sonrada
(1855) , birkaç kez daha Rus istilasına uğrayan Karakoyunlu 3 Mart 1878 tarihli "Ayestefanos Antlaşması" ile kesin olarak Ruslara bırakıldı. Böylece Karakoyunlu, Iğdır, Aralık ve Tuzluca için, 1918' de Rusya ile imzalanacak olan "Brest Litovks Antlaşması"na kadar "40 Yıllık Kara Günler" başlamış oldu. Bu antlaşmadan sonra Türk kuvvetleri, 20 Mayıs 1918 de Karakoyunlu ve çevresini ele geçirdiler. Bu sevinçli dönem çok uzun süreli olmadı ve 30 ekim 1918 tarihinde ihtilaf devletleri ile imzalanan "Mondros Mütarekesi" gereğince Türk ordusu yöreden çekilince Karakoyunlu Ermenilerce işgal edilecektir.
"Mondros Mütarekesi"nden sonra bölgenin Türk Askeri"nden arındırılacağı haberi Karakoyunlu, Iğdır, Aralık ve Tuzluca halkını harekete geçirdi. Vakit geçirmeden Kamerli kasabasında toplanan Türk ve Müslüman halkın temsilcileri yapılan uzun görüşmelerden sonra bir hükümet kurulmasına karar verdiler. Böylece Iğdır merkez olmak üzere 3 Kasım 1918' de "Aras Türk Hükümeti" kuruldu. Bu hükümetin kurulması ile birlikte yöre halkı Ermenilere karşı hızlı bir şekilde silahlanmaya başladı. Aralık, Karakoyunlu, Iğdır ve Tuzluca da gönüllü siviller Ermenilere karşı kahramanca direndiler.
Bu gelişmeler üzerine doğu cephesi harekâtı 12 Kasım da yeniden başladı. Kazım Karabekir' e bağlı birlikler hızla ilerleyerek, 14 Kasım 1920 de Karakoyunlu ve çevresine girdiler. Bu durum karşısında Ermenistan barış isteğinde bulundu. Nihayet, 2 Aralık 1920' de Türkiye ile Ermenistan arasında yapılan "Gümrü Antlaşması" ile Karakoyunlu ve çevresi Anavatan'a kavuşmuş oldu.
Karakoyunlu İlçesi 1972 yılına kadar Iğdır'a bağlı bir köy durumunda iken bu tarihte belediyelik, 1992'de de 3806 sayılı kanunla "İlçe" yapılarak, Iğdır İli'ne bağlanmıştır. 1993 yılında da "Taşburun" Köyü belde yapılarak Karakoyunlu İlçesi'ne bağlanmıştır.
Iğdır'a 14 Km'lik mesafede bulunan İlçe'nin, biri merkez belediyesi, diğeri Taşburun Belediyesi olmak üzere iki belediyesi, 13 köyü ve 7 mezrası bulunmaktadır. İlçe'nin doğusunda Aralık İlçesi, batısında Iğdır İli, güneyinde Ağrı Dağı, kuzeyinde Aras Nehri ve Ermenistan bulunmaktadır. İlçe'nin tamamı ovaya kurulmuş olup rakımı 850 m. civarındadır. Yüzey şekli düz ve tarıma elverişlidir. Ayrıca, Ağrı Dağı eteklerinde yaylacılık büyük önem taşımaktadır.
Karakoyunlu İlçesi kültürel değerler bakımından da zengin sayılabilecek bir konumdadır. Türk Kültürü'nde önemli bir yer tutan koç ve koyun heykelleri İlçe'nin kültür değerlerinin başında gelmektedir. Bu heykellere bilhassa Tarihi Karakoyunlu Mezarlığı'nda rastlamak mümkündür. Çoğunun koç ve koyun heykeli olmasına karşılık zaman zaman deve heykellerine de rastlanmaktadır. Bu heykellerin bir kısmının MÖ 7. ve 2. yy'lar arasında Iğdır ve çevresinde hüküm süren Sakalar (İskit), bir kısmının ise 14.yy'da yine aynı bölgede medeniyet kurmuş olan Karakoyunlu Devleti tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir. Bu devletlerin hâkim olduğu diğer alanlarda da aynı türden heykellerin varlığı bu düşünceyi kuvvetlendirmektedir. Heykeller adeta üzerinde bulunduğu mezardaki kişinin künyesi gibidir
Bu heykellere bakarak ölen kişi hakkında birçok bilgiye ulaşmak mümkündür. Ölen kişi erkek ise üzerine koç, kadınsa üzerine koyun heykeli dikilirdi. Heykellerin üzerlerine değişik motiflerin çizildiği de tespit edilen unsurlar arasındadır. Figürlü, motifli ve kabartmalı olanların olmayanlara göre daha varlıklı ve soylu, aynı zamanda da yiğit bir kişi olduğunu ifade ettiği bilinmektedir. Tek başına kitabesiz, figürsüz ve kabarmasız bir koç-koyun heykelinin "alperenliği", üzerinde "saz" figürü olan bir heykel ise mezardaki şahsın aynı zamanda iyi bir saz çaldığına yani ozan olduğuna işaret etmektedir.
Tarihi mezarlıkta bulunan koç ve koyun heykellerini görmek için her yıl 1000'in üzerinde yerli ve yabancı turist tarafından İlçemiz ziyaret edilmektedir. Bu sayı her geçen yıl artarak devam etmektedir.
KAYNAKLAR:
Veli ORKUN-Sürmeli Çukuru-Iğdır Tarihi ve Coğrafyası
Kayıkçı Kul Mustafa-Genç Osman Destanı
İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI-Osmanlı Tarihi
KARAKOYUNLU İLÇE COĞRAFYA
Karakoyunlu; yer küremizin 44.02 doğu Boylamı ile 39.56 Kuzey enlem dairelerinin kesiştiği kısımda bulunan Iğdır ilinin küçük bir ilçesidir.
Doğusu Aralık ilçemiz, Kuzeyi Aras ötesinde Ermenistan, Batısı Iğdır il merkez köyleri, Güneyi ise Korhan(Iğdır Kalesi) aşıldıktan sonra Büyük Ağrı Dağı'nın ığdıra bakan yamaçları ile sınırlıdır.
Karakoyunlunun kullanışlı toprakları, Iğdır ovasının ortalarında yer alan düzlüktür. 850 m. Den 800m. ye Güneyden-Doğuya %0-2 meyillidir. Burada ağrı Dağından ilerleyen damarlar Taşburun ve Karakoyunluya iner.
Karakoyunlu İlçesinin ova kesimi kâmilen topraklarla örtülü genç birikintiler üzerindedir. Güneydeki İlçe alanının yarısına yakın, KİRE denen taşlık, kayalık yükseltiler kullanışsızdır. Ziraat yapılamaz. Bazı yerlerinde hayvan otlatılmaktadır. Güneyden yükseğe çıkılınca Büyük Ağrı Dağı eteklerindeki KORHAN (Iğdır kalesi/Korganı) yeşillikler oluşturan yayladır. Buradan aşiretler göçebe olarak faydalanır. Geniş çayırları biçerek yem elde ederler.
Ovadaki topraklar ise Ağrı Dağının infilakından artan lav tüfü , bazaltlarla örtülmüştür. Aras ırmağının taşıdığı alüvyonlar bu bazaltların üstünü kapatmış, 150m.-200m. teşkil etmiştir.
KARAKOYUNLU İLÇE AKARSULAR
AKARSULAR
Aras:
Bingöl Dağları ile Pasinlerden aşıp gelen Aras, zenginlik, varlık dağıtmaktadır. Onun suladığı topraklardan göz doyurucu verim alınır.
Uzunluğu 1059 km olan Arasın 548 km si Türkiye' dedir. Iğdır iline girdiğinde Dil ucunda sınırımızı terk edinceye dek 165 km uzunluk teşkil eder.
Aras; karlı, yağmurlu karmaşık rejime sahiptir. Düzensizdir. Yıllık su harcaması 2060.411x10 m³ tür. İlkbaharda çok su taşır. Bu sırada sıcakların aniden düşmesi, yağmurların artması sel baskınlarına sebep olur. Taşkın zamanlarında 1024 m³/sn olan suyun yaz kuraklığında 5,4 m³/sn ye düştüğü de görülmüştür.
Nisan 180-200 m³/sn Mayıs 100-140 m³/sn olan Aras, Ağustos-Temmuzda 20-25 m³/sn su akıtır.
Aras'tan tarla suyu, içme ve temizlik için faydalanılır.
Karasu:
Bulakbaşı ve İslamköyden doğan Karasu, bir anda genişler. Çevresinde kamışlar boy atar. Sazlıklar meydana gelir. Aralık ilçemize ilerler. Önceleri bu sularla Aralık'ta çeltik ekimi yapılırdı. Şimdi ise kullanışsızdır.
Yer Altı Suları:
2,5-3 m den 15 m ye dek kazılarak kuyu suyu eldi edilirdi. Bu gün sondaj aracılığı ile içme suları elde edilmektedir. Bunlardan Koçkıran köyünde sürekli akan kuyu suyu elde edilmiştir.
KARAKOYUNLU İLÇE İKLİM
İKLİMİ:
Ovada iklim mutedildir. Doğu Anadoludan farklı olduğu için pamuk yetiştirilmektedir. Mikro-klima karakteri gösterdiğinden yazlar sıcak, kışlar ılık geçer. En düşük ısı (Şubat:-20) en yüksek (Ağustos:+40) derecedir. Kış şiddeti 30 gündür. Tropik günlerin sayısı 83'tür. Bilhassa Güneybatı yönden esen rüzgar egemenliğini gösterir. En hızlı rüzgar SW yönünden eser. Ortalama nem %66 dır. Yağış azdır. Çoklukla yağmur olarak yağan yağış, yaz ve kış sürer. 15 Nisan ile 15 Ekim arası 133 mm yağış düşer. Ortalama 256 mm dir.
Korhan (Iğdır kalesi) a-Karakoyunlu güneyinden yaya, at yada hayvanlarla çıkılırdı. Şimdi Iğdır Doğubayazıt yolu (12 km) ile çıkılır.
KARAKOYUNLU İLÇE EKONOMİ
TARIM:
İlçemiz Iğdır ovasında yer alması nedeniyle toprakları genel olarak kullanışlı ve verimlidir. Yalnız İlçemizin güney kesimleri “kire” denilen taşlık, kayalık yükseltiler nedeniyle kullanışsızdır.
İlçemizde tarıma elverişli arazilerde yaygın olarak Şekerpancarı, Buğday, Karpuz, Elma, Kaysı, Erik, Domates ve Salatalık olmak üzere çeşitli meyve sebze ve tahıl ürünleri yetiştirilmektedir.
Çiftçi Ailesi Sayısı; 2753
Arazi durumu: Ekilebilir alan 80.269 dekar, çayırlık alan 15. 000 dekar, ovalık alan 133,00 dekar, dağlık alan 121.100 dekar (doğal meralar)
Suni mera çalışması Taşburun Beldesi 5.600 dekardır.
KARAKOYUNLU CAMİ
KARAKOYUNLU İLÇE HAYVANCILIK
HAYVANCILIK:
İlçemizde büyük ve küçükbaş hayvancılık yapılmakta olup,ilçe ekonomisinde çok önemli bir yer tutmaktadır.İlçemizde hayvancılığın geliştirilmesi amacıyla İlçe Merkezinde,Taşburun Beldesinde ve Zülfikar köyünde olmak üzere 3 Adet Kooperatif kurulmuş olup bunlardan sadece Taşburun Kooperatifimiz aktif durumdadır.
İlçemizdeki hayvan sayısı yaklaşık olarak şöyledir.
BÜYÜKBAŞ HAYVAN SAYISI
9.337
KÜÇÜKBAŞ HAYVAN SAYISI
69,000
Tarım Müdürlüğünce diğer teknik ve sağlık hizmetleri çalışmaları şöyledir:
— Bitki Koruma Faaliyetleri, Hayvan Sağlığı Hizmetleri, Çiftçi Eğitim Çalışmaları, Destekleme Hizmetleri, Kontrol Hizmetleri.
KARAKOYUNLU İLÇE SANAYİ
SANAYİ:
İlçemizde 1 tane merkezde, 1tanede Taşburun beldesinde olmak üzere toplam 2 tane Un Fabrikası, Zülfikar köyünde 1 tane faal olmayan Yem Fabrikası yine ilçe merkezinde olmak üzere 1tane Bisküvi Fabrikası ve 1 tane de Antrepo bulunmaktadır.
YERLEŞİM BİRİMLERİ
NÜFUS • OKUL • YOL • MERKEZE UZAKLIK DURUMLARI
YERLEŞİM YERİNİN ADI
km
KARAKOYUNLU İLÇE NÜFUS
NÜFUS DURUMU*
YOL DURUMU
OKUL DURUMU
SAĞLIK HİZMETLERİ
İÇME SUYU
KÖY KONAĞI DURUMU
Merkez
0
2 649
Asfalt
Orta ve
İlköğretim
1 Sağlık Ocağı
İçme suyu şebekesi var
Aktaş
7
501
Asfalt
İlköğretim okulu 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi var,
Yapım aşamasında
Kacerdoğanşalı
7
757
Asfalt
İlköğretim okulu 1 ve 2. kademe
bir vekil hemşire
İçme suyu şebekesi var
Köy Konağı var,
Bulakbaşı
11
1244
Asfalt
İlköğretim okulu 1 ve 2. kademe
-
İçme suyu şebekesi hattı bozuk
Köy Konağı var
Bayatdoğanşalı
5
316
Asfalt
İlköğretim okulu 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi var
Köy Konağı Yapım aşamasında
Şıracı
6
278
Asfalt
İlköğretim okulu 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi evlere çekilmemiş
-
a) Seferkulu
5
85
Stabilize
Taşımalı
Zülfikar İÖO
İçme suyu şebekesi var
-
Gökçeli
4
194
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
İçme suyu şebekesi var
Köy Konağı Var,
Zülfikar
4
331
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi var
yapım aşamasında
a) Göl Mezrası
6
396
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi var
-
Mürşitali
10
1391
Asfalt
İlköğretim 1 ve 2. kademe
Vekil hemşiresi var,
İçme suyu şebekesi var, elektrik borcu var
-
a) Hüseyinkent
10
479
Asfalt
Murşitali İÖO
Yok
İçme suyu şebekesi var
-
A. Alican Merkez
12
374
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi var
-
a) Orta Mahalle
7
217
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
1 Sağlık evi
İçme suyu şebekesi var
-
Y.Alican
12
552
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi var
-
Koçkıran
14
662
Asfalt
İlköğretim 1 ve 2. kademe
1 Sağlık evi
İçme suyu şebekesi var
Köy Konağı Var
Bekirhanlı
16
515
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
İçme suyu şebekesi hattında patlaklık var
-
Kerimbeyli
14
1088
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
İçme suyu şebekesi hattında patlaklık var, abonesi yok
-
Yazlık
8
350
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
Gürgüre grubuna dahil
Yapım aşamasında
Taşburun
Belde Muhtarlığı
5
1384
Asfalt
İlköğretim 1. ve 2. kademe
1 Sağlık ocağı
İçme suyu şebekesi var
-
Cennetabat
Mahallesi
12
306
Asfalt
İlköğretim 1 kademe
1 Sağlık evi
İçme suyu şebekesi var
-
a) İslamköy
Mahallesi
10
496
Asfalt
İlköğretim 1. kademe
Yok
Gürgüre grubuna dahil
KARAKOYUNLU İLÇE KÖY VE BELDELERİ
